हरभरा (चणा) लागवडीसाठी सुधारित तंत्रज्ञानाचा वापर उत्पादन वाढवण्यासाठी आणि चांगल्या दर्जाचा चणा मिळवण्यासाठी महत्वाचा आहे. यामध्ये खालील मुद्दे लक्षात घेतले जातात:
1. जमीन आणि हवामान
- जमीन:
- हलकी ते मध्यम खोल माती, उत्तम निचरा असणारी माती चणासाठी उपयुक्त आहे. काळी, मध्यम आणि हलकी जमीन यासाठी योग्य आहे.
- हवामान:
- हरभरा कोरडवाहू पिक आहे, त्यामुळे थंड व कोरडे हवामान चणासाठी योग्य असते. 20-25°C तापमान या पिकाच्या वाढीसाठी अनुकूल आहे.
2. वाण निवड
- सुधारित वाण:
- Annigeri, Vishal, Jaki 9218, Phule Vikram, Phule G 12, ICCC 37 या वाणांची लागवड केली जाते. हे वाण रोग प्रतिकारक व जास्त उत्पादन देणारे आहेत.
3. लागवड पद्धती
- आंतरपीक पद्धती:
- हरभरा सहसा आंतरपीक म्हणून घेतला जातो. सोयाबीन, ज्वारी, बाजरी, मक्याच्या जोडीने लागवड केल्यास चांगले उत्पादन मिळू शकते.
- पेरणीचे अंतर:
- ओळ ते ओळ अंतर 30-40 सेमी व रोप ते रोप अंतर 10-15 सेमी ठेवावे. साधारणतः 60-70 किलो बी/हेक्टर इतका बीजदर लागतो.
4. खते आणि सुधारित खत व्यवस्थापन
- सेंद्रिय खते:
- चण्याच्या शेतात शेणखत 10-12 टन/हेक्टर वापरणे फायदेशीर आहे.
- रासायनिक खते:
- पेरणीपूर्वी फॉस्फरसयुक्त खते (DAP) 25-30 किलो/हेक्टर वापरावे.
5. पाणी व्यवस्थापन
- चण्याच्या पिकासाठी कमी पाण्याची गरज असते. पेरणीनंतर पहिले पाणी आणि फुलधारणा अवस्थेत दुसरे पाणी देणे फायदेशीर आहे. पाणी साचू नये याची काळजी घ्यावी.
6. रोग आणि किड व्यवस्थापन
- रोग:
- उडीद पीक विषाणू, तांबेरा व करपा रोग टाळण्यासाठी रोग प्रतिरोधक वाणांचा वापर करावा.
- किडी:
- पाने खाणाऱ्या अळी आणि पांढरी माशीच्या नियंत्रणासाठी योग्य कीडनाशकांचा वापर करावा.
7. तोडणी आणि मळणी
- चण्याचे पीक पूर्ण पिकल्यावर 100-110 दिवसांनंतर काढणीस तयार होते. काढणीनंतर मळणी करण्यासाठी आधुनिक मळणी यंत्राचा वापर करावा.
सुधारित तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर केल्यास चण्याचे उत्पादन अधिक होते व दर्जाही चांगला मिळतो.